Kripto Varlıklar, İsrail ve İran arasındaki gizli savaşın yeni cephesi haline geliyor

İran ile İsrail arasındaki çatışma kripto varlıklar alanına uzandı.

2025年6月18日，İran'ın en büyük Kripto Varlıklar borsası Nobitex büyük bir siber saldırıya uğradı. "Saksağanın Avcısı" adını kullanan bir İsrail yanlısı hacker grubu Nobitex sistemine sızarak yaklaşık 90 milyon dolar değerinde varlık çaldı. Bu grup, Nobitex'i İran hükümetinin uluslararası yaptırımlardan kaçınmasına ve yasadışı faaliyetleri finanse etmesine yardımcı olmakla suçladı ve çalınan fonları anti-Iran mesajları içeren hesaplara aktardı.

Hackerlar sosyal medyada uyarıda bulundu: "Bu siber saldırılar, Nobitex'in İran rejiminin yaptırımları ihlal etmesine önemli bir araç haline gelmesi nedeniyle gerçekleşiyor. İran rejiminin yaptırımları ihlal eden altyapılarla iş birliği yapmak, varlıklarınızı riske atar."

Bu korkunç bilgisayar korsanlığı olayı, sadece İran'ın büyük Kripto Varlıklar pazarını açığa çıkarmakla kalmadı, aynı zamanda insanların farkına varmasını sağladı: Dünya genelinde mevcut olan ve şimdiye kadar tam anlamıyla İslam teokrasisi uygulayan tek ülke, aynı zamanda Kripto Varlıklar sektörüyle derinlemesine entegre olmuştur.

Ekonomik Yaptırımlar Altında Finansman Kanalları

İran'ın şifreleme varlıklar piyasası yıllardır gelişim gösteriyor, bu yükseliş esasen ekonomik ve jeopolitik baskılardan kaynaklanıyor. Sert uluslararası yaptırımlarla karşılaşan İran'ın geleneksel finansal kanalları kısıtlı, uluslararası ticaret ve fon transferleri engelleniyor. Bu durumda, şifreleme varlıklar bir alternatif yöntem olarak görülüyor.

Analizler, ülkenin ekonomik durumunun Kripto Varlıklar pazarının gelişimini de destekleyen önemli bir faktör olduğunu belirtiyor. İran uzun süredir yüksek enflasyon ve para değer kaybı baskısıyla karşı karşıya, yerel para birimi riyal sürekli zayıflıyor. Hisse senedi piyasası sert dalgalanmalara sahne oluyor, bu da birçok tasarruf sahibini riskten korunmak için Kripto Varlıklara yatırım yapmaya zorladı. Sıradan İran vatandaşları için Kripto Varlıklar, özellikle ekonomik belirsizlik dönemlerinde değer koruma ve varlık çeşitlendirme aracı olarak görülüyor.

Güvenlik şirketinin analiz raporuna göre, 2022 yılında İran'daki büyük borsalara akan kripto varlıkların toplam miktarı yaklaşık 3 milyar dolar civarındadır. Bu bağlamda Nobitex, ülkenin en büyük işlem platformu olup, pazar payı yaklaşık %87'dir. Diğer önemli platformlar arasında Wallex, Excoino, Aban Tether ve Bit24 gibi isimler bulunmaktadır. Bu yerel borsaların, düzenleyici kurumların izni ile faaliyet göstermeleri ve kara para aklama ile müşteri tanıma gibi düzenlemelere uymaları gerekmektedir.

Ayrıca, raporlara göre, İran içindeki kripto para ticaretinin büyük bir kısmı Nobitex veya benzeri borsalar aracılığıyla uluslararası piyasalarla bağlantı kuruyor. Araştırma kuruluşlarının verilerine göre, 2018'den 2022'nin sonuna kadar bir ticaret platformu 8 milyar dolar değerinde İran işlemi gerçekleştirdi; bunların 7.8 milyar doları Nobitex tarafından işlendi. Nobitex, bir blog yazısında müşterilerini belirli bir coin ile anonim işlem yapmaya teşvik ederek "yaptırımlardan dolayı varlık güvenliğini tehlikeye atmaktan" kaçınmalarını önerdi.

Kripto Varlıklar dışında, blok zinciri teknolojisi gelişimi açısından İran hükümeti son yıllarda da yatırımlar yapmıştır. En temsilci projelerden biri, resmi destekli iki blok zinciri projesidir: Kuknos ve Borna. Kuknos ağı 2019 yılında İran'ın dört büyük bankası tarafından kurulan teknoloji şirketi tarafından piyasaya sürüldü ve yerel token'ı PayMon, banka sistemi içindeki işlemler için kullanılıyor. Aynı dönemde, İran Merkez Bankası, blok zinciri şirketleriyle iş birliği yaparak Borna platformunu geliştirdi; bu platform Hyperledger Fabric gibi teknolojilere dayanarak finansal kurumlara blok zinciri destekli uygulama çerçevesi sunmaktadır. Bu, İran hükümetinin blok zinciri teknolojisini kullanarak finansal sistemin verimliliğini ve şeffaflığını artırmayı hedeflediğini göstermektedir.

Ayrıca, İran'ın Rusya ile birlikte, iki ülkenin ticaret hesaplamaları ve finansal yaptırımlardan kaçınmak için altın destekli bir sınır ötesi stabil coin çıkarmayı planladığı iddia ediliyor. Ayrıca, İran Merkez Bankası'nın kendi merkez bankası dijital para birimi "şifreleme riyali"ni çıkarma üzerinde çalıştığı ve bunun komşu ülkelerin ödeme sistemleri ile entegre edilmesini planladığına dair raporlar da bulunmaktadır.

Zengin enerji kaynaklarından faydalanan İran, 2018 yılında kripto varlıklar madenciliğini yasal bir sektör olarak tanıdı. 2021'de İran, dünya genelinde Bitcoin madencilik gücünün yaklaşık %4.5'ini oluşturuyordu ve yıllık olarak neredeyse 1 milyar dolar değerinde Bitcoin üretiyordu; bu da ithalat ticareti ve yaptırımların etkilerini hafifletmek için kullanılıyordu. İran hükümeti de bunu memnuniyetle karşılayarak, kripto varlıklar madencilik tesislerine avantajlı elektrik tarifesi politikaları uyguladı.

Ancak, yüksek enerji sübvansiyonlarının getirdiği elektrik şebekesi yükü ve düzenleyici gereklilikler nedeniyle madencilerin kazandıkları Bitcoin'i merkez bankasına teslim etme zorunluluğu, birçok madencilik tesisinin yer altına geçmeyi veya kuralları aşmayı tercih etmesine neden oldu. Ticari kuruluşlar, 2024 yılı itibarıyla İran'ın küresel Bitcoin hesaplama gücündeki payının yaklaşık %3.1'e düştüğünü tahmin ediyor.

Politika Açık'tan Sıkı'ya

İran hükümetinin kripto varlıklara karşı tutumu birçok kez dalgalanma göstermiştir, düzenleyici politika erken aşamalardaki açık tutumdan giderek sıkılaşan bir yöne doğru evrilmiştir.

2018 yılından itibaren, İran dijital para madenciliği endüstrisini yasal bir sektör olarak tanıdı ve böylece zaten yaygın olan madencilik faaliyetlerini düzenlemeye başladı. Hükümet, lisanslı madencilerin verimli ekipman kullanmasını ve madencilikle elde edilen gelirleri belirli bir fiyattan yalnızca merkez bankasına satmasına izin verilmesini talep eden önlemler aldı; ayrıca ihracat elektrik tarifesine göre elektrik ücretlerini ödemeleri gerekmektedir. Düşük elektrik fiyatları, Çin de dahil olmak üzere yabancı madencilerin İran'a yatırım yaparak madencilik yapmalarını çekti.

2020 yılında kısa bir süreliğine dünya genelinde ilk beşe girmiş olan "yol kenarı madenciliği" Çinli madencilerin İran'da altın arayışlarının bir temsilcisidir. Bu madencilik havuzunun ortaklarıyla yapılan özel bir röportajda, İran deniz taşımacılığı yapanların, İran'daki kanalları hiç açmayan madencilerden hurda fiyatına on binlerce madencilik makinesi geri aldıkları ve kendi yerel ilişkileri sayesinde İran'ın en büyük uyumlu madencilik alanını kurdukları bildirildi.

Ancak bu "enerji değişim madeni" modeli hızla elektrik sıkıntısını artırdı. 2021 Mayıs ayında, nadir bir yaz elektrik kesintisi sonrası Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, elektrik şebekesinin yükünü hafifletmek amacıyla tüm kripto varlık madenciliği faaliyetlerine dört aylık geçici bir yasak getirdi ve bu yasak, o yılın Eylül ayının sonuna kadar sürdü. Resmi verilere göre, yasal madencilik tesisleri yaklaşık 300 milyon kilovat saat elektrik tüketirken, ruhsatsız yasadışı madencilik tesisleri 2 milyar kilovat saate kadar elektrik tüketiyor ve bu durum, halkın elektrik ihtiyacını ciddi şekilde etkiliyor. Daha sonra, yaz dönemlerinde elektrik talep zirveleri sırasında, hükümet, sivil elektrik arzını sağlamak için bazı madencilik tesislerini kısa süreliğine kapatmayı tercih etti.

Ticaret düzenlemeleri açısından, İran Merkez Bankası 2020 yılında bireylerin ülke içinde yabancı madencilik dijital varlıkları kullanarak ticaret yapmalarını yasakladı ve Kripto Varlıkların dolaşımını kontrol altına aldı. 2022 yılından sonra, İran düzenleyici kurumları Kripto reklamları ve madenci satışları üzerindeki kısıtlamaları sıkılaştırdı. 2024 Aralık'ta, İran resmi olarak internette Kripto madencileri ve ilgili eğitim kurslarının tanıtımını yasakladı ve başlıca e-ticaret platformlarından ilgili reklam içeriklerini kaldırmalarını talep etti. Aynı ay, enerji yönetimi de yasadışı madencilikle ilgili hukuki sorumlulukların uygulanacağını belirtti.

Bu önlemler, uyumlu madencilik tesislerinin yalnızca elektrik arzının yeterli olduğu zamanlarda çalışmasına ve zirve dışı saatlerde elektrik kullanmalarına izin verilmediğini gerektiriyor. Görüldüğü gibi, madencilik makinelerinin yaygınlaşmasının neden olduğu elektrik ve güvenlik sorunları belirgin hale geldikçe, hükümet madencilik endüstrisi üzerinde daha sıkı bir kontrol uyguladı. 2024 yılının sonlarına gelindiğinde, denetim odak noktası şifreli ticaretin kendisine kaydırıldı. İran Merkez Bankası, 2024 Aralık ayında, ülke içindeki web sitelerinde Kripto Varlıklar ile riyal arasında yapılan değişim işlemlerini engellemeye yönelik yeni düzenlemeler açıkladı. 2025 Ocak'ta, hükümet tarafından belirlenen bir ticaret arayüzü sunuldu ve tüm yurtiçi borsaların bu kanal aracılığıyla denetim sistemine erişim sağlaması istendi, böylece kullanıcı kimlik bilgileri ve fon akışlarının izlenmesi kolaylaştı.

2025 yılının Şubat ayında, İran resmi olarak herhangi bir ortamda ve platformda kripto varlıklar reklamı yayınlamayı yasakladığını duyurdu. Ardından, Haziran ayında Nobitex siber saldırısı meydana geldikten sonra, İran Merkez Bankası kripto ticaretine olan kontrolünü daha da güçlendirdi: Analiz şirketlerinin raporlarına göre, İran hükümeti yerel kripto platformlarının sadece her gün 10:00 ile 20:00 saatleri arasında faaliyet göstermesine izin vermektedir (sözde "kripto ticaretine gece sokağı"), böylece denetim verimliliğini artırmayı ve fonların yurtdışına çıkışını sınırlamayı amaçlamaktadır. Çeşitli kısıtlayıcı önlemler sürekli olarak ortaya çıkmakta ve bu, bir dereceye kadar yetkililerin yeniliği teşvik etme ile finansal güvenliği sağlama arasındaki dengeyi koruma konusundaki düşüncelerini yansıtmaktadır.

Kripto Varlıklar ve İslam Öğretileri

Bir İslam Cumhuriyeti olarak, İran kripto varlıkların gelişimini teşvik ederken İslam hukuku kurallarını da dikkate almak zorundadır. İslam öğretileri, her türlü tefecilik ve kumarı yasaklamaktadır ve kripto para ticareti, aşırı dalgalanması ve belirli bir spekülatif niteliği nedeniyle bazı muhafazakarlar tarafından sorgulanmıştır.

İran'ın en yüksek lideri Hamaney bu konuda nispeten açık bir tutum sergiliyor. 2021 yılında, Kripto Varlıkların alım satımı ve üretiminin "İran İslam Cumhuriyeti'nin yasaları ve yönetmeliklerine uyması gerektiğini" açıkça belirtti ve bunun otomatik olarak İslam öğretileriyle çelişmediğini ifade etti. Diğer bir deyişle, hükümet izin verdiği sürece, kurallara uygun dijital para ticareti kendiliğinden "yasadışı" değildir. Ayrıca, Hamaney, din adamlarını Kripto Varlıklar da dahil olmak üzere sosyal yeni sorunlar hakkında görüş bildirmeye çağırarak, dinin çağın gerekliliklerine ayak uydurmasını sağladı.

Ancak, farklı din bilimcilerin görüşleri tamamen一致 değil. İran'ın ünlü Şii büyük Ayetullahı Makarem Şirazi temkinli bir duruş sergiliyor. O, Bitcoin gibi kripto varlıkların "birçok belirsizlik" taşıdığını, örneğin devlet desteklerinin eksikliği ve kolayca suistimal edilebilmesi gibi nedenlerle, bu varlıkların ticaretinin İslam hukukunun gerekliliklerine uymadığını düşünüyor. Diğer bazı dini liderler ise inananlardan, hukukun belirsiz olduğu durumlarda daha köklü dini yorumlara uymalarını talep ediyor.

İran resmi olarak kripto varlıkları açık bir dini yasak olarak görmemekle birlikte, pratikte ulusal yasaların izni ve denetim çerçevesi içinde hareket edilmesi gerektiğini vurgulamaktadır, spekülatif aşırılıklardan kaçınılmalıdır. Bu tutum, bir ölçüde İslam öğretileri ile modern ekonomik uygulamalar arasındaki çelişkiyi dengelemektedir.

Çok sayıda ekonomik belirsizlik faktörünün olduğu bir ortamda, kripto varlıklar hala İranlı gençler ve teknoloji profesyonellerinin dikkatini çekmektedir. Analizler, bilgi teknolojilerinin gelişimi, akıllı telefonların yaygınlaşması ve İran'ın dış iletişiminin giderek açılması ile birlikte, sıradan insanların dijital para ticaretine katılma eşiğinin düştüğünü göstermektedir.

Bunun en tipik örneği, 2024 yazında sosyal medya platformlarında popüler hale gelen "Hamster Hızlı Vuruş" adlı oyun, İran'da patlak verdikten sonra siyasi otoritelerin hedefi haline gelmesidir. O dönemde İran Ulusal Siber Alan Merkezi sözcüsü bir uyarı yayımladı; son zamanlarda birçok süper grupta İranlı kullanıcıların tartışmalarını okuduğunu ve oyunun, kripto varlıklar madenciliği için bir yöntem olarak kullanılmasının hacker suçlarının merkezi haline geldiğini belirtti.

Bu tartışma, dini çevrelerin de dikkatini çekti; ünlü Şii alimleri, Kripto Varlıklar'ı "birçok sakınca kaynağı" olarak tanımladı ve insanların Bitcoin ile ilgili Hamster Kombat gibi oyun oynamaktan kaçınmalarını teşvik etti.

Kripto piyasalara katılmak riskleri de beraberinde getiriyor. Raporlar, İran'daki düşük şifreleme bilgi seviyesinin suçlular için bir tuzak kurduğunu belirtiyor: dolandırıcılık vakaları artarken, birçok yatırımcı körü körüne peşinden gittiği için büyük kayıplar yaşadı. Kara piyasadaki anonim işlemler de denetim için zorluklar yaratıyor. Ayrıca, piyasanın kendi başına aşırı dalgalanması ve olgun hukuki korumanın eksikliği, bazı İran ailelerinin bu tür varlıklara karşı temkinli ve hatta bekle gör tutumuna sahip olmalarına neden oluyor.

Genel olarak, Kripto Varlıklar'ın İran'da giderek daha geniş bir şekilde kabul edilmesine rağmen, onun yasallığı, güvenliği ve ahlaki boyutu etrafında tartışmalar devam etmektedir. Bugün, İran hükümetinin interneti büyük ölçüde kısıtlaması ve bazı bölgelerde internet kesintilerinin yaşandığı bir ortamda, sıradan vatandaşlar için savaş ve ulusun varlığı gibi gerçek sorunların yanında, Kripto Varlıklar piyasasının gelişim perspektifi belki de artık kimsenin umurunda değil.